Er komt er steeds meer aandacht voor genderspecifieke geneeskunde. Dat is een mooie ontwikkeling, waarin de veranderende inzichten rondom het vrouwenhart een belangrijke rol hebben gespeeld. Er wordt steeds meer ontdekt dat het vrouwenhart op een andere manier ziek kan worden dan het mannenhart, en hoe die verschillen zich openbaren. En dat geldt ook voor andere ziektebeelden, waardoor er ook steeds meer aandacht komt voor genderspecifieke geneeskunde. Maar wat is dat eigenlijk precies? En is er hierbij een verschil tussen gender en sekse?
Wat is genderspecifieke geneeskunde?
Genderspecifieke geneeskunde is een benadering van de medische zorg die rekening houdt met de biologische én sociale verschillen tussen mannen en vrouwen (en soms ook andere genderidentiteiten) bij preventie, diagnostiek, behandeling en nazorg van ziekten. Het doel is om zorg beter af te stemmen op de unieke kenmerken van ieder individu, met aandacht voor zowel sekse als gender. Sekse heeft vooral betrekking op de biologische verschillen; gender op de sociale, culturele en gedragsmatige aspecten.
Sekse- en genderverschillen in de geneeskunde
Biologische verschillen (sekse)
Mannen en vrouwen verschillen in hormonen, genexpressie, lichaamsbouw en stofwisseling. Deze verschillen beïnvloeden hoe ziekten zich ontwikkelen en hoe medicijnen worden opgenomen en verwerkt. Voorbeelden van dit soort verschillen zijn bijvoorbeeld hart- en vaatziekten, auto-immuunziekten of osteoporose.
Sociale en gedragsmatige verschillen (gender)
Vrouwen en mannen hebben vaak een verschillende beleving van klachten, ziekte-inzicht, leefstijl en zorggebruik. Vrouwen wachten bijvoorbeeld gemiddeld langer om medische hulp te zoeken bij hartklachten, mede door onbekendheid met ‘vrouwentypische’ symptomen.
Diagnostiek en behandeling
Veel medische kennis en richtlijnen zijn gebaseerd op onderzoek bij (jonge) mannen, waardoor de zorg voor vrouwen soms suboptimaal is. Genderspecifieke geneeskunde bepleit meer onderzoek bij en naar vrouwen en meer bewustwording bij zorgverleners.
Psychische en maatschappelijke factoren
Stress, depressie en angststoornissen komen relatief vaker voor bij vrouwen en kunnen ook het beloop van lichamelijke ziekten beïnvloeden. Genderrollen en ongelijkheden, zoals bijvoorbeeld zorgtaken of economische afhankelijkheid, kunnen van invloed zijn op gezondheid en toegang tot zorg.
Een bekend voorbeeld: hart- en vaatziekten bij vrouwen
Hartziekten worden bij vrouwen vaak later herkend dan bij mannen. Een belangrijke reden hiervoor is dat de symptomen bij vrouwen minder ‘klassiek’ zijn. Vrouwen die een hartinfarct krijgen, ervaren bijvoorbeeld symptomen als kortademigheid, extreme vermoeidheid en pijn tussen de schouderbladen. Daarnaast zijn er bepaalde hartaandoeningen die vooral bij vrouwen voorkomen, zoals coronaire vaatdysfunctie en SCAD.
Naast deze biologische (sekse)verschillen zijn er ook verschillen in de manier waarop mannen en vrouwen zelf hun klachten benaderen, maar ook in de manier waarop ze door artsen zelf benaderd worden (gender). Hieronder wordt dit verschil tussen sekse- en genderspecifieke hartzorg bij vrouwen beschreven.
Sekse- versus genderverschillen bij hart- en vaatziekten
Sekse- en genderverschillen worden vaak op één hoop gegooid. En soms wordt ook gedacht dat het bij hart- en vaatziekten vooral om biologische verschillen (sekse) gaat. Maar dan wordt over het hoofd gezien dat er bij hart- en vaatziekten ook sociale rollen en verwachtingen (gender) meespelen, die wel degelijk meespelen in de diagnosestelling en behandeling.
Sekseverschillen bij hart- en vaatziekten
Hormonale invloed
Oestrogeen beschermt vóór de overgang deels tegen hart- en vaatziekten. Na de overgang neemt dit effect af.
Symptomen
Vrouwen hebben vaker ‘atypische’ klachten zoals vermoeidheid, misselijkheid, kortademigheid of pijn in kaak/rug in plaats van de klassieke pijn op de borst.
Verschillende ziektebeelden
Aandoeningen zoals coronaire vaatdysfunctie of SCAD (spontane coronaire dissectie) komen vaker voor bij vrouwen. En ook bij bijvoorbeeld hartfalen of boezemfibrilleren zijn er man/vrouw-verschillen in de manieren waarop de ziekte zich openbaart.
Anders reageren op medicijnen
De vrouwelijke stofwisseling beïnvloedt hoe geneesmiddelen worden opgenomen en afgebroken.
Genderverschillen bij hart- en vaatziekten
Zorg voor anderen boven eigen gezondheid stellen
Vrouwen zoeken vaak later medische hulp of bagatelliseren klachten.
Minder herkend door artsen
Atypische klachten worden soms niet als hartproblemen herkend, waardoor vrouwen later een diagnose krijgen.
Psychosociale stress
Stress, multitasken en psychische klachten zoals depressie (vaker bij vrouwen) verhogen het risico op hartziekten.
Minder deelname aan onderzoek
Veel medisch onderzoek is gebaseerd op mannelijke proefpersonen, waardoor inzichten over vrouwen achterblijven.
Gezondheidswinst voor vrouwen met onbegrepen klachten
Een sekse- en genderspecifieke benadering van hart- en vaatziekten betekent dat artsen én patiënten alert zijn op zowel biologische als sociale verschillen. Dit kan de zorg voor vrouwen met hart- en vaatziekten aanzienlijk verbeteren. Nu gebeurt het nog weleens dat vrouwen lang doorlopen met klachten die niet (h)erkend worden. Er is veel winst te behalen in snellere diagnosestelling, en daardoor betere behandeling, waardoor onnodige schade voorkomen wordt.
Tekst: Annemiek Hutten / Het Vrouwenhart Spreekt
Afbeelding symptomen hartinfarct bij vrouwen: WomenInc, afbeelding vrouwspecifieke hartinfarcten, symptomen en risicofactoren: Maxine Bosman (Hart in Shape), uitgelichte afbeelding: Freepik
Deze tekst is bedoeld om een korte en leesbare uitleg te geven over genderspecifieke geneeskunde, en is nadrukkelijk níet als medisch advies bedoeld. Neem voor vragen over uw individuele situatie altijd contact op met uw behandelend arts.
Alle artikelen op deze website zijn eigendom van Het Vrouwenhart Spreekt. We stellen het op prijs als u deze zoveel mogelijk deelt, zodat de verhalen en ervaringen van de vrouwenhartpatiënten gehoord worden. Graag wel vanuit deze pagina, zodat de bron duidelijk is. Wilt u (delen van) deze tekst kopiëren om ergens anders te plaatsen? Neem dan s.v.p. contact op via het contactformulier op deze website.