Afgelopen week ontstond er ophef over een campagne van de Hartstichting. Op een foto was een vrouw te zien met daarnaast een citaat: “De huisarts zei dat er niks aan de hand was. Drie weken later had ik een hartinfarct.”
Een wijzende vinger
Op social media uitten verschillende huisartsen hun verontwaardiging. En terecht, want met dit citaat werden ze neergezet alsof ze niet goed opletten. Maar ook bij mij als ervaringsdeskundige ontstond er irritatie. Want met dit beeld werd de vrouw neergezet als een boze of zeurende patiënt die de huisarts de schuld gaf. En als patiënt wil ik daar absoluut niet mee geassocieerd worden.
We weten natuurlijk niet of de vrouw dit echt letterlijk zo gezegd heeft of dat het zeer selectief uit een langer gesprek geknipt is. Maar met deze combinatie van citaat en foto werd een beeld gecreëerd van een wijzende partij en een boosdoener. Ik snap dat het verleidelijk is om de zaken op deze manier te simplificeren, maar in praktijk wordt niemand er beter van.
Het Swiss Cheese Model
Ik moest denken aan een theoretisch model dat gebruikt wordt om grote rampen te verklaren. Het Swiss Cheese Model, oftewel het gatenkaasmodel, stelt dat ongelukken of rampen meestal niet het gevolg zijn van één enkele fout, maar van een opeenstapeling van zwakke plekken in verschillende lagen van een systeem. Elke laag is als een plak gatenkaas: normaal houden ze risico’s tegen, maar als de gaten (zwakke plekken) in verschillende lagen toevallig op één lijn liggen, kan er iets misgaan. Zo ontstaat een ramp niet door één schuldige, maar door een keten van fouten. Dit geldt dus ook als er wordt gezegd dat die ramp ontstaan is ‘door een menselijke fout’. Gemiddeld zijn er zeven fouten die tot zo’n ramp geleid hebben. Meestal gaat het om een combinatie van technische, organisatorische, communicatie- en menselijke factoren.
Het Swiss Cheese Model toegepast op hartinfarcten bij vrouwen
Het lijkt misschien een grote stap van rampen naar gemiste hartinfarcten bij vrouwen. Maar ook weer niet. Want we kunnen zó zeven factoren noemen die, als je ze in plakjes achter elkaar legt, ertoe kunnen leiden dat hartinfarcten bij vrouwen over het hoofd worden gezien.
- Biologische verschillen tussen mannen en vrouwen: Vrouwen hebben bij een hartinfarct vaak andere symptomen dan mannen.
- Medisch onderwijs is nog steeds vooral gericht op de mannelijke patiënt, en dus op de (mannelijke) symptomen van een hartinfarct.
- Wetenschappelijk onderzoek wordt – om verschillende redenen – vooral gedaan bij mannelijke proefpersonen.
- Medische richtlijnen zijn daardoor lange tijd vooral gebaseerd geweest op mannelijke proefpersonen.
- Communicatieverschillen tussen mannen en vrouwen leiden ertoe dat de arts symptomen van een hartinfarct bij vrouwen minder gauw herkent dan bij mannen. Vrouwen gebruiken vaak meer en andere woorden om hun klachten te omschrijven, en zijn bovendien geneigd om zelf al een verklaring voor hun klachten te geven.
- Werkdruk en consultduur zorgen ervoor dat de huisarts in korte tijd een beslissing moet nemen over de behandeling.
- De diagnostiek, en daarmee de doorverwijzing, is vooral gericht op gemakkelijk herkenbare hartinfarcten (lees: vernauwingen). Microvasculaire afwijkingen (die vooral bij vrouwen voorkomen) zijn alleen te vinden met specialistisch onderzoek.
Een wijzende vinger helpt niet. Wat helpt dan wel?
Een wijzende vinger leidt nergens toe, behalve tot gedoe en irritatie. En zo’n selectief citaat draagt ook niet bij aan betere zorg voor vrouwen met vage klachten. De oplossing ligt volgens mij in samenwerking. Tussen arts en patiënt, tussen artsen onderling, tussen artsen, onderzoekers en patiënten. Dit is ook de reden waarom ik deze website Het Vrouwenhart Spreekt heb opgezet. Volgens mij heeft iedereen er baat bij om van elkaars inzichten en ervaringen te leren. Zorgprofessionals en onderzoekers kunnen een beter beeld krijgen van wat er onder patiënten leeft. Patiënten kunnen elkaar inspireren in hoe ze met een hartziekte kunnen leven. En vrouwen die misschien een verhoogd risico hebben, kunnen zien waar ze op moeten letten om zo’n ziekte vóór te zijn. Want uiteindelijk willen we allemaal hetzelfde: dat hartinfarcten bij vrouwen tijdig en juist gediagnosticeerd worden, en dat niemand tussen de gaten van het systeem glipt. De gaten in de kaas verkleinen dus.
Tekst: Annemiek Hutten / Het Vrouwenhart Spreekt
Afbeelding: Freepik
Alle artikelen op deze website zijn eigendom van Het Vrouwenhart Spreekt. We stellen het op prijs als u deze zoveel mogelijk deelt, zodat de verhalen en ervaringen van de vrouwenhartpatiënten gehoord worden. Graag wel vanuit deze pagina, zodat de bron duidelijk is. Wilt u (delen van) deze tekst kopiëren om ergens anders te plaatsen? Neem dan s.v.p. contact op via het contactformulier op deze website.