Dat een hoge bloeddruk ongezond is, dat is algemeen bekend. En dat het kan leiden tot hart- en vaatziekten, dat weten de meeste mensen ook wel. Maar wat ís die bloeddruk dan precies? En op welke manier kan die hoge bloeddruk tot hart- en vaatziekten leiden? En is een lage bloeddruk ook ongezond? En zijn er man/vrouw-verschillen in de rol van de bloeddruk?
Wat is de bloeddruk precies?
Bloeddruk is de kracht waarmee je bloed tegen de wanden van je bloedvaten drukt. Bij elke hartslag pompt je hart bloed door je slagaders naar de rest van je lichaam. Die pompbeweging zorgt voor druk in je bloedvaten: dat is je bloeddruk.
De bloeddruk wordt altijd weergegeven met twee getallen, bijvoorbeeld: 120/80 mmHg. Het eerste getal is de bovendruk (of systolische druk). Dit is de druk op het moment dat je hart samentrekt en bloed in de slagaders pompt. Het tweede getal is de onderdruk (of diastolische druk). Dit is de druk als je hart zich ontspant tussen twee slagen in. Een normale bloeddruk ligt meestal rond de 120/80 mmHg. Maar hierbij moeten we meteen opmerken dat de bloeddruk wisselt over de dag, afhankelijk van je activiteit. Daarom wordt aangeraden om de bloeddruk in rust te meten.
Waarom is bloeddruk zo belangrijk?
Je bloeddruk zorgt ervoor dat je organen en weefsels genoeg zuurstof en voedingsstoffen krijgen. Het is als het ware de ‘druk op de ketel‘ van je lichaam, die ervoor zorgt dat zuurstofrijk bloed overal komt waar het nodig is. Maar als de druk langdurig te hoog is, kunnen je bloedvaten beschadigen. Daardoor neemt het risico op hart- en vaatziekten, zoals een hartaanval of beroerte, flink toe. Te lage bloeddruk (kan ook klachten geven, zoals duizeligheid of flauwvallen, omdat er dan onvoldoende bloed naar je hersenen stroomt.
Wat gebeurt er bij hoge bloeddruk?
Een hoge bloeddruk wordt hypertensie genoemd. Bij een verhoogde bloeddruk wordt de druk op de bloedvaten te hoog, waardoor ze kunnen beschadigen. Dit verhoogt het risico op ernstige aandoeningen zoals een hartinfarct of beroerte. Als de bloeddruk chronisch te hoog is, worden het hart en de bloedvaten stugger en stijver. Het hart moet hierdoor harder werken, en de hartspier gaat verdikken. Daardoor kan het hart zich minder goed ontspannen, en minder gemakkelijk vullen met bloed. Vooral het vrouwenhart is hier gevoelig voor. Dit kan leiden tot kortademigheid en moeheid. Hypertensie wordt vaak de ‘stille doder’ genoemd, omdat het lang ongemerkt kan blijven terwijl de schade zich opstapelt.
We spreken over het algemeen over een te hoge bloeddruk als deze boven de 135/85 mmHg ligt. Maar hierbij moeten we ons wel realiseren dat deze ‘ideaalwaarde’ gebaseerd is op mannen, en dat voor vrouwen vaak strengere waardes worden gehanteerd. Ook voor bepaalde risicogroepen worden andere waardes gehanteerd. Bespreek voor een goede inschatting van je eigen bloeddruk jouw waardes dus altijd met je arts.
Kan een lage bloeddruk ook gevaarlijk zijn?
Een lage bloeddruk wordt hypotensie genoemd. De druk is dan te laag om het bloed efficiënt door het lichaam te pompen. Daardoor kunnen sommige organen — inclusief het hart — niet genoeg zuurstof en voedingsstoffen krijgen. Meestal is dat niet direct gevaarlijk. Bij jonge, gezonde mensen kan het duizeligheid of flauwvallen veroorzaken bij snel opstaan. Maar het kan soms ook tot hartproblemen leiden, al is dat wat minder bekend. Als je bloeddruk veel te laag is, krijgt de hartspier soms onvoldoende zuurstofrijk bloed. Dat kan leiden tot angina pectoris (pijn op de borst), vooral als je al vernauwde kransslagaders hebt. En bij mensen met hartproblemen kan een te lage bloeddruk ervoor zorgen dat het hart nóg harder moet werken om voldoende bloed rond te krijgen. We spreken van een te lage bloeddruk als die zó laag is dat je er klachten van hebt.
Een voorbeeld ter verduidelijking: de tuinslang
In dit voorbeeld vergelijken we de bloedvaten met een netwerk van tuinslangen die door je hele lichaam lopen. Je hart is de pomp die het water (in dit geval je bloed) door die slangen stuwt. Elke keer dat je hart samenknijpt, spuit het een krachtige golf bloed door je slagaders heen. Dat moment noemen we de bovendruk — alsof je de tuinslang even extra dichtknijpt waardoor het water er met kracht uitspuit. Daarna ontspant je hart even, tussen twee slagen in. De druk in de slang zakt dan een beetje, maar er blijft wel een constante stroom — dat is je onderdruk. De slang (je bloedvaten) houdt de druk nog op peil, zodat het bloed blijft stromen, ook als de pomp even niet actief is.
Als de druk te laag is (zoals bij een te lage waterdruk), dan stroomt het water (bloed) niet goed door alle vertakkingen van het systeem. De bloemen achter in de tuin (je organen) krijgen dan te weinig water (zuurstof en voedingsstoffen). Als de druk te hoog is (zoals bij een verstopt mondstuk van de tuinslang), dan komt er zoveel druk op de slang te staan dat die kan beschadigen of zelfs scheuren. Bij je bloedvaten betekent dat beschadigde wanden, aderverkalking, of in ernstige gevallen een beroerte of hartinfarct.
Je hart en bloedvaten zijn dus constant bezig om de druk precies goed te houden. Niet te hoog, niet te laag, maar precies goed, zodat elk stukje van je lichaam de juiste hoeveelheid zuurstof en voedingsstoffen krijgt.
Bloeddrukverschillen tussen mannen en vrouwen
Bij jonge volwassenen hebben mannen doorgaans een hogere bloeddruk dan vrouwen. Dit heeft te maken met hormonale verschillen, waarbij oestrogeen een beschermende werking heeft op de bloedvaten van vrouwen. Oestrogeen helpt de bloedvaten flexibel te houden en de bloeddruk laag te houden. Hierdoor hebben vrouwen vóór de overgang doorgaans een lager risico op hypertensie en hart- en vaatziekten dan mannen.
Na de overgang neemt de oestrogeenproductie echter af, waardoor de bloeddruk bij vrouwen sneller stijgt. Dit verhoogt het risico op hart- en vaatziekten. Daarom hebben vrouwen op latere leeftijd vaak een hoger risico dan mannen op aandoeningen zoals beroertes en hartfalen.
Hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap
Zwangerschap is een soort stresstest voor het hart en de bloedvaten. Als je tijdens je zwangerschap een hoge bloeddruk hebt gehad, heb je ook een verhoogde kans op hart- en vaatziekten in je latere leven. Het is dan extra belangrijk om je bloeddruk regelmatig te blijven monitoren. Sowieso is het voor vrouwen na de overgang (menopauze) belangrijk om hun bloeddruk regelmatig te blijven meten.
Bloeddruk verlagen
Je kunt de bloeddruk verlagen met leefstijlaanpassingen, soms in combinatie met medicatie.
Leefstijl
- een gezond dieet rijk aan groenten, fruit, volkoren producten en gezonde vetten
- het beperken van zout en alcohol
- regelmatige lichaamsbeweging om de bloeddruk onder controle te houden
- stressreductie door middel van ontspanningstechnieken zoals meditatie en yoga
- voldoende slaap en het vermijden van overmatig cafeïnegebruik
Medicatie om de bloeddruk te verlagen
Er zijn verschillende soorten medicijnen om de bloeddruk te verlagen, die ieder een iets andere werking hebben. Soms worden ze ook in combinatie voorgeschreven. De meest voorkomende soorten zijn diuretica (plaspillen), bètablokkers, calciumantagonisten, ACE-remmers en angiotensine-receptor-blokkers (ARB’s). Een uitgebreidere beschrijving is hier te vinden.
Tekst: Annemiek Hutten / Het Vrouwenhart Spreekt
Uitgelichte afbeelding: Freepik
Deze tekst is bedoeld om een korte en leesbare uitleg te geven over de rol van de bloeddruk in het ontwikkelen van hart- en vaatziekten, en is nadrukkelijk níet als medisch advies bedoeld. Neem voor vragen over uw individuele situatie altijd contact op met uw behandelend arts.
Alle artikelen op deze website zijn eigendom van Het Vrouwenhart Spreekt. We stellen het op prijs als u deze zoveel mogelijk deelt, zodat de verhalen en ervaringen van de vrouwenhartpatiënten gehoord worden. Graag wel vanuit deze pagina, zodat de bron duidelijk is. Wilt u (delen van) deze tekst kopiëren om ergens anders te plaatsen? Neem dan s.v.p. contact op via het contactformulier op deze website.