Hart- en vaatziekten worden vaak nog steeds gezien als een ‘mannenprobleem’. Toch sterven er evenveel vrouwen als mannen aan hart- en vaatziekten. Wereldwijd vormen hart- en vaatziekten de belangrijkste doodsoorzaak bij vrouwen. Maar hart- en vaatziekten bij vrouwen worden veel minder gemakkelijk herkend. Daardoor duurt het ook langer voordat vrouwen de juiste zorg krijgen, met onnodige schade aan het hart als gevolg. Hieronder vijf misverstanden die voor vertraging zorgen.
⚠️ Misverstand 1: Hartinfarcten komen vooral bij mannen voor
Lange tijd werden hart- en vaatziekten in onderzoek en voorlichting vooral met mannen geassocieerd. Veel studies werden uitgevoerd met mannelijke proefpersonen, waardoor de indruk ontstond dat het risico bij vrouwen kleiner was. De cijfers vertellen echter een ander verhaal. Dagelijks overlijden 53 vrouwen én 53 mannen aan hart- en vaatziekten.1 Evenveel mannen als vrouwen dus. Daarom is het belangrijk dat vrouwen zelf beseffen dat zij ook risico lopen. Ook zorgverleners moeten alert zijn op signalen bij hun vrouwelijke patiënten.
⚠️ Misverstand 2: De klachten zijn hetzelfde als bij mannen
Het klassieke beeld van een hartinfarct – plotselinge, drukkende pijn op de borst die uitstraalt naar de linkerarm – is vooral gebaseerd op ervaringen bij mannen. Bij vrouwen zien we vaker een atypisch klachtenpatroon.
Verschillende typen schade aan de kransslagaders
Bij mannen is er meestal (maar niet altijd) sprake van een duidelijke afsluiting door aderverkalking. Bij vrouwen kan de schade subtieler zijn, bijvoorbeeld door microvasculaire dysfunctie (problemen in de allerkleinste bloedvaatjes) of SCAD (spontane scheuring van een kransslagader). Dit veroorzaakt vaak diffuse of minder duidelijke pijnklachten. Overigens kunnen dit soort vrouw-specifieke hartproblemen ook bij mannen voorkomen, maar ze komen veel vaker bij vrouwen voor.
Hormonale invloed
Oestrogenen beïnvloeden de vaatwanden en de pijnbeleving. Na de overgang veranderen die processen, waardoor klachten zich anders kunnen uiten.
Zenuwgeleiding
Onderzoek wijst uit dat vrouwen pijn soms anders ervaren en signaleren, wat kan leiden tot atypische presentaties. Vrouwen melden vaker klachten als vermoeidheid, kortademigheid, misselijkheid, pijn in rug/kaak/maagstreek. Het gevaar is dat zowel vrouwen zelf als artsen deze signalen niet meteen koppelen aan een hartprobleem.
⚠️ Misverstand 3: Een hartinfarct bij vrouwen is minder ernstig
Het tegendeel is waar. Onderzoek laat zien dat vrouwen vaker ernstiger gevolgen ondervinden van een hartinfarct dan mannen. Juist omdat de symptomen niet tijdig herkend of serieus genomen worden. Vrouwen hebben gemiddeld een hogere kans om binnen een jaar na hun eerste hartinfarct te overlijden dan mannen.2
Latere herkenning van klachten
Vrouwen wachten zelf soms langer met het zoeken van medische hulp, omdat hun klachten niet passen bij de klassieke (mannen)symptomen. Ook zorgverleners herkennen de signalen niet altijd direct. Hierdoor kan er kostbare tijd verloren gaan, waardoor de hartspier meer blijvende schade oploopt.
Andere presentatie van het infarct
Vrouwen hebben vaker vormen van hartproblemen die lastiger te diagnosticeren zijn, zoals SCAD (scheuring van een kransslagader) of microvasculaire angina. Omdat die minder bekend zijn, kan de behandeling soms te laat of niet optimaal worden ingezet.
Verkeerde of minder passende behandeling
Standaardbehandelingen (zoals dotteren of bypassoperaties) zijn ontwikkeld op basis van mannelijke patiëntengroepen. Bij vrouwen zijn de vernauwingen soms diffuser of bevinden ze zich in kleinere vaten, waardoor zo’n ingreep technisch moeilijker of minder effectief kan zijn.
Meer complicaties
Vrouwen hebben gemiddeld een hogere leeftijd bij hun eerste infarct en vaker bijkomende aandoeningen zoals diabetes of hoge bloeddruk. Dit vergroot de kans op complicaties tijdens en na de behandeling.
Minder deelname aan revalidatie
Vrouwen starten minder vaak of minder intensief met hartrevalidatie, deels door mantelzorgtaken of onderschatting van het belang, waardoor het herstel trager en onvollediger verloopt.
⚠️ Misverstand 4: Met een gezonde leefstijl en geen hoge bloeddruk loop je weinig risico
Het idee dat hartinfarcten vooral voorkomen bij mensen met klassieke risicofactoren zoals roken, overgewicht of hoge bloeddruk klopt slechts gedeeltelijk. Vrouwen kunnen een hartinfarct krijgen zonder dat deze factoren aanwezig zijn.
Hormonen
Schommelingen tijdens zwangerschap en overgang kunnen de bloedvaten kwetsbaarder maken. Denk aan zwangerschapsvergiftiging (pre-eclampsie), zwangerschapsdiabetes of vroegtijdige overgang – allemaal factoren die het risico op hartproblemen vergroten.
SCAD (Spontaneous Coronary Artery Dissection)
Dit is een aandoening die vooral bij vrouwen voorkomt, vaak jonger dan 50 en soms zonder klassieke risicofactoren. Hierbij scheurt plotseling een kransslagader, wat een infarct veroorzaakt.
Auto-immuunziekten
Aandoeningen zoals reuma of lupus komen vaker voor bij vrouwen en verhogen het risico op hart- en vaatziekten.
Stress en psychosociale factoren
Vrouwen ervaren vaker langdurige stress, mede door mantelzorgtaken, die het hart zwaar kunnen belasten.
⚠️ Misverstand 5: Na een hartinfarct kun je je leven weer gewoon oppakken
Een hartinfarct heeft grote gevolgen, zowel lichamelijk als emotioneel. Bij vrouwen blijkt het herstelproces vaak langer te duren en complexer te zijn dan bij mannen. Ook houden vrouwen meer last van angst en depressieve klachten.
Onderdiagnose en latere behandeling
Omdat de klachten bij vrouwen vaak later herkend worden, starten ze gemiddeld later met behandeling. Hierdoor kan de schade groter zijn en duurt herstel langer.
Complexere risicofactoren
Vrouwen hebben vaker bijkomende aandoeningen (zoals diabetes, hoge bloeddruk of auto-immuunziekten) die het revalidatieproces verzwaren.
Andere hartproblemen
Standaard revalidatieprogramma’s zijn niet goed ingesteld op bijvoorbeeld SCAD en microvasculaire problemen, waardoor het effect beperkt blijft en vrouwen soms voortijdig afhaken. Gelukkig zijn er steeds meer revalidatieklinieken die een speciaal traject voor vrouwspecifieke hartaandoeningen bieden.
Meer angst en depressieve klachten
Vrouwen houden na een hartinfarct meer last van angst en depressieve klachten. Dit kan te maken hebben met onzekerheid over de klachten. Restklachten zoals vermoeidheid en pijn op de borst worden niet altijd goed verklaard (of niet serieus genomen), wat leidt tot onrust. Vrouwen maken zich vaak ook zorgen dat bij een volgende incident hun symptomen opnieuw niet op tijd herkend zullen worden. Daarnaast hebben vrouwen vaker zorgtaken (voor kinderen, partner of ouders) en ervaren ze schuldgevoel als ze die zorgtaken niet direct kunnen hervatten. Ook onbegrip van de omgeving kan de druk vergroten, wat ook het herstel vertraagt.
Wat kun je zelf doen?
-
Ken de signalen: wees je bewust dat klachten bij vrouwen anders kunnen zijn dan bij mannen.
-
Luister naar je lichaam: neem onverklaarbare vermoeidheid, kortademigheid of pijn in kaak/rug/maagstreek serieus.
-
Zoek op tijd hulp. Bel 112 bij acute klachten. Ook als je twijfelt! Liever tien keer loos alarm dan één keer te laat.
-
Laat je risicofactoren controleren: bloeddruk, cholesterol, bloedsuiker en hartgezondheid regelmatig laten checken.
-
Zorg voor een gezonde leefstijl: voldoende bewegen, gezonde voeding, niet roken en stress verminderen maken écht verschil.
En als je al eens een hartinfarct of ander hartincident hebt gehad?
-
Zoek contact met lotgenoten met wie je ervaringen kunt delen. Bijvoorbeeld via online patiëntengroepen, revalidatiegroepen, social media.
-
Blijf gezond leven. Dit is soms lastig omdat bijvoorbeeld lichaamsbeweging minder gemakkelijk is dan voorheen. Maar nu is het extra belangrijk voor je herstel.
-
Volg een revalidatietraject. Heb je het gevoel dat jouw revalidatieprogramma niet aansluit bij jouw hartaandoening? Zoek een revalidatiekliniek die hartrevalidatie voor vrouwspecifieke hartaandoeningen biedt.
-
Neem je symptomen serieus. Heb je restklachten of symptomen die anders dan anders voelen? Bespreek het met je arts. Heb je het gevoel dat jouw cardioloog jouw symptomen en verhalen niet serieus neemt? Kies dan voor een second opinion, bijvoorbeeld bij een cardioloog die gespecialiseerd is in hartziekten bij vrouwen.
Tot slot
Hart- en vaatziekten bij vrouwen vragen om aandacht, herkenning en begrip. Door signalen serieus te nemen en samen met zorgverleners alert te blijven, kunnen we hartproblemen eerder opsporen en beter behandelen.
Tekst: Annemiek Hutten / Het Vrouwenhart Spreekt
Deze tekst is bedoeld om een korte en leesbare uitleg te geven over misverstanden over hartinfarcten bij vrouwen, en is nadrukkelijk níet als medisch advies bedoeld. Neem voor vragen over uw individuele situatie altijd contact op met uw behandelend arts.
Alle artikelen op deze website zijn eigendom van Het Vrouwenhart Spreekt. We stellen het op prijs als u deze zoveel mogelijk deelt, zodat de verhalen en ervaringen van de vrouwenhartpatiënten gehoord worden. Graag wel vanuit deze pagina, zodat de bron duidelijk is. Wilt u (delen van) deze tekst kopiëren om ergens anders te plaatsen? Neem dan s.v.p. contact op via het contactformulier op deze website.