Over de relatie tussen de overgang (menopauze) en hart- en vaatziekten
De overgang (menopauze) is een natuurlijke fase in het leven van iedere vrouw. De overgang wordt vaak in één adem genoemd met lichamelijke klachten zoals opvliegers, nachtelijk zweten en vergeetachtigheid. Minder bekend is dat de overgang ook het risico op hart- en vaatziekten vergroot. Dit heeft te maken met hormoonwisseling, in het bijzonder de afname van oestrogenen.
De beschermende rol van oestrogenen
Tot aan de overgang genieten vrouwen van een zekere ‘voorsprong’ op mannen als het gaat om hartgezondheid. Oestrogeen, het belangrijkste vrouwelijke geslachtshormoon, speelt hierin een grote rol. Het hormoon draagt bij aan soepele bloedvaten, een gunstig cholesterolprofiel en een betere regulatie van ontstekingsprocessen. Mede hierdoor treden hart- en vaatziekten bij vrouwen gemiddeld zo’n 7 tot 10 jaar later op dan bij mannen.
Maar tijdens de overgang verandert dit. De productie van oestrogeen daalt geleidelijk – en uiteindelijk vrijwel volledig. Daarmee verdwijnt ook de hormonale bescherming van het hart. Het gevolg: vrouwen krijgen vaker te maken met stijgende bloeddruk, een verhoogd cholesterolgehalte, gewichtstoename rond de buik en een tragere stofwisseling. Dit leidt tot een groter risico op hart- en vaatziekten.
De stille opmars van hart- en vaatziekten
Het verraderlijke aan deze ontwikkeling is dat het vaak langzaam en onopvallend verloopt. Veel vrouwen richten zich tijdens de overgang op de directe klachten zoals vermoeidheid of opvliegers, en zijn minder alert op de toenemende risicofactoren voor hart- en vaatziekten. Terwijl de cijfers uitwijzen dat de kans op bijvoorbeeld een hartinfarct of beroerte snel toeneemt in de jaren na de menopauze. Bij vrouwen boven de 60 is hart- en vaatziekte inmiddels de belangrijkste doodsoorzaak. Een ziekte als borstkanker krijgt veel aandacht – en terecht – maar statistisch gezien overlijden er veel meer vrouwen aan een hartziekte. Daarom is het belangrijk dat er meer bewustwording ontstaat van de manieren waarop hart- en vaatziekten bij vrouwen zich kunnen presenteren.
Andere symptomen bij vrouwen
Waar mannen meestal pijn op de borst krijgen bij inspanning, ervaren vrouwen vaker vage klachten zoals vermoeidheid, kortademigheid, misselijkheid of pijn in de bovenrug. Bovendien hebben vrouwen vaker last van vaatproblemen op het niveau van de kleine vaten (microvasculaire dysfunctie), die op een gewone hartkatheterisatie niet zichtbaar zijn.
De overgang lijkt ook hierin een rol te spelen. Oestrogeenverlies beïnvloedt de werking van de binnenwand van bloedvaten, de zogenaamde endotheelcellen, en draagt bij aan de stijfheid van de vaten. Dat verhoogt niet alleen de bloeddruk, maar vermindert ook de doorbloeding van het hartweefsel.
De overgang als signaalmoment
De overgang is daarom een ideaal moment om stil te staan bij je hartgezondheid. Niet uit angst, maar uit kracht: hoe eerder je bewust omgaat met je risicofactoren, hoe beter je jezelf kunt beschermen.
Wat kunnen vrouwen zelf doen?
👉 Laat je hartgezondheid regelmatig controleren
Vraag je huisarts om je bloeddruk, cholesterol en bloedsuiker te meten – vooral als je in of na de overgang bent.
👉 Beweeg dagelijks
De richtlijn voor volwassenen is minstens 150 minuten per week matig intensieve beweging. Denk bijvoorbeeld aan wandelen, fietsen, zwemmen of dansen. Maar ook licht huishoudelijk werk valt hieronder.
👉 Let op je voeding
Kies voor volkorenproducten, veel groenten en fruit, gezonde vetten (zoals olijfolie en vette vis), minder zout en bewerkte voeding.
👉 Stop met roken en beperk alcohol
Beide vergroten het risico op hartziekten aanzienlijk, zeker bij vrouwen na de overgang.
👉 Eventueel kun je nadenken over hormoontherapie
Hormoontherapie kan soms overgangsklachten verminderen en mogelijk ook het hart beschermen. Maar dit geldt zeker niet voor iedereen! Doe dit daarom alleen in overleg met je arts.
Tekst: Annemiek Hutten (Het Vrouwenhart Spreekt)
Uitgelichte afbeelding: Freepik, afbeelding vrouwspecifieke hartinfarcten, risicofactoren en symptomen: Maxine Bosman (Hart in Shape)
Deze tekst is bedoeld om een korte en leesbare uitleg te geven over de relatie tussen de overgang (menopauze) en het hart, en is nadrukkelijk níet als medisch advies bedoeld. Neem voor vragen over uw individuele situatie altijd contact op met uw behandelend arts.
Alle artikelen op deze website zijn eigendom van Het Vrouwenhart Spreekt. We stellen het op prijs als u deze zoveel mogelijk deelt, zodat de verhalen en ervaringen van de vrouwenhartpatiënten gehoord worden. Graag wel vanuit deze pagina, zodat de bron duidelijk is. Wilt u (delen van) deze tekst kopiëren om ergens anders te plaatsen? Neem dan s.v.p. contact op via het contactformulier op deze website.